Even dacht ik een déjà-vu te hebben. Bij Pauw zaten Dennis, Martine en Jan. Het drietal vertelde over problematische schulden. Dat beeld kende ik. Het bleek echter geen déjà-vu. Een jaar geleden zat hetzelfde drietal aan dezelfde tafel om over hetzelfde probleem te vertellen. Er blijkt, de massale media-aandacht ten spijt, niets veranderd. Samen met 700.000 andere Nederlanders zitten zij nog altijd met een problematische schuld. Een zure appel voor Dennis, Martine en Jan. De loze beloften uit Den Haag zijn ze beu. Waarom wordt er niks gedaan, vroegen zij zich af. Waarom moeten Dennis, Martine en Jan ieder jaar hetzelfde verhaal vertellen? Het antwoord: omdat het, net als zwaartekracht, onvermijdelijk is. Niemand kan er iets aan doen. U niet, ik niet en zelfs Den Haag niet. De zure appel waarin zij bijten is Newton’s appel.
Het Engelstalige onderscheid tussen ‘debt‘ en ‘guilt‘ kennen wij niet in Nederland. En dat is niet alleen taalkundig zo. Dennis, Martine en Jan hebben vast ook schuld aan hun schuld. Toch? Je komt niet zomaar in de financiële problemen. Een gokverslaving, alcoholprobleem of lamlendigheid moet de oorzaak zijn. U en mij zal het niet gebeuren. En toch zijn er 700.000 Nederlanders met problematische schulden. Dat is 1 op de 20 Nederlanders. Dat kunnen nooit allemaal bierdrinkende lapzwansen met een gokschuld zijn. Er is duidelijk meer aan de hand.
Door de bomen zie je al snel het bos niet meer. Zo ook in de schuldenproblematiek. We kijken als vanzelf naar het individu. Hoe is de schuld bij Dennis ontstaan? Wat kunnen we doen voor Martine? Een wirwar van oorzaken en oplossingen tot gevolg. De politiek zoekt een oplossing voor iedereen. Het resultaat: een complex stelsel van belastingen en toeslagen. Voor de niet-economen onder ons al snel abracadabra. Toch is het probleem van schulden veel eenvoudiger dan u wellicht denkt. Om het bos te kunnen zien moeten we afstand nemen. Vanuit het vliegtuig ziet u immers het bos; niet de bomen. Om de problemen van Dennis, Martine en Jan beter te begrijpen moeten we uitzoomen. Van een afstand is de schuldenproblematiek angstaanjagend in zijn eenvoud.
Een simpele vergelijking. In 2015 bedroeg de totale wereldwijde schuld 199.000 miljard dollar. Tegelijkertijd bedroeg te totale wereldwijde geldhoeveelheid 81.000 miljard dollar. Minder dan de helft dus. Ziet u het probleem? Voor iedere euro schuld is er slechts 40 cent beschikbaar om diezelfde euro af te lossen. Een onmogelijk probleem. Hoe kan dit voortbestaan; ik hoor het u denken. Het antwoord is simpel. Meer schulden! Maar dat is slechts uitstel van executie. Uiteindelijk is er slechts één uitweg: faillissementen, gedwongen huisuitzettingen, inbeslagnames en gedwongen verkopen van publieke bezittingen (zoals recent in Griekenland). In feite is de schuldenproblematiek één grote stoelendans. Er moet altijd iemand verliezen. Dat kan niet anders. Verliezers zijn onvermijdelijk.
In 2020 kan Jeroen Pauw wederom een uitzending wijden aan problematische schulden. Zoveel is zeker. Zien we Dennis, Martine en Jan dan weer terug? Wie zal het zeggen. De gastenlijst hangt af van de stoelendans. Iemand zal en moet verliezen; iemand moet door de zure appel bijten. Misschien zijn het Dennis, Martine en Jan. Wellicht u of ik. Problematische schulden, faillissementen en schuldsaneringen zijn, net als de zwaartekracht, onvermijdelijk. Laten we daarom niet te hard oordelen over Dennis, Martine, Jan en de rest. Want, Newton’s appel is zuur en valt áltijd.
