“Snap ik. Spreek je snel¨, is het laatste appje van Richard op mijn telefoon. Alweer ruim een jaar geleden. Vorige week heeft Richard een einde aan zijn leven gemaakt. Het nieuws sloeg in als een bom. Het raakte me. Meer dan ik dacht. Richard was geen goede vriend. Een kennis eerder. Ik kende hem van verjaardagen en feestjes. Van vroeger. Net voor de coronapandemie belde hij mij ineens. Hij wilde zijn droom gaan verwezenlijken: een zorgboerderij opzetten voor mensen, zoals zijn broer, met een beperking. Of hij misschien bij ons, op de woongroep, een aantal uur per week ervaring op mocht doen. Twee leuke gesprekken later zou hij bij ons gaan starten. Dat was maart 2020. En toen kwam dus Corona. “Sorry, we moeten het vanwege Corona even uitstellen”, appte ik. Dat was mijn allerlaatste bericht aan Richard.
De dood van een bekende is altijd heftig. Zelfdoding doet daar nog een schep bovenop. Naast ongeloof, roept de zelfgekozen dood allerlei vragen op. In mijn geval: “Had ik niet eerder weer contact moeten opnemen? Corona is eigenlijk al maanden geen belemmering meer. Waarom heb ik niet gebeld? En speelde dit misschien een rol? Was het wellicht anders gelopen als…” Vragen die al de hele week door mijn hoofd gaan. Hoe het moet zijn voor ouders, familie en vrienden, kan ik me slechts indenken. Als het bij mij al vragen oproept; hoe erg moet het dan zijn voor familie en vrienden? Hoe groot zijn de vragen waar zij mee lopen? En, hoe immens is de verbijstering bij hen?
Zeven jaar geleden ben ik ruim een jaar depressief geweest. Die ervaring laat zich moeilijk beschrijven. Het was, zoals een depressie wel vaker omschreven wordt, alsof er een zwarte sluier over de werkelijkheid getrokken werd. Ervaringen verloren glans, niets stemde nog vrolijk en alles leek zinloos en zwaar. Bovenal ervaarde ik een alomtegenwoordige leegte en onvoorstelbare eenzaamheid. Ja, zelfs in de nabijheid van geliefden. Gelukkig is de zwarte sluier inmiddels opgetrokken en ervaar ik het leven weer zoals het ooit was. Voor die zwarte sluier dus. Maar klopt de analogie van de zwarte sluier eigenlijk wel? Is het leven in werkelijkheid niet meer zoals ik het ervaarde tijdens mijn depressie? Bekijken we ons leven, met andere woorden, niet gewoonlijk door een roze bril en zijn we deze bril niet simpelweg (even) kwijt tijdens een depressie? Want, objectief gezien, is het leven hard, eenzaam en onbeduidend. Toch? Iedereen die u in uw leven ontmoet, alles wat u heeft gedaan en alles wat u nog gaat bereiken zal binnen twee tot drie generaties vergeten zijn. Daarnaast leven we ons leven in de zekerheid dat het ooit zal eindigen en kunnen we ons niet onttrekken aan het feit dat we, diep vanbinnen, allemaal alleen zijn. In feite zouden we zonder die roze bril altijd, allemaal depressief zijn. De roze bril maakt het leven leefbaar. Het geeft een gevoel van controle en daarmee zin aan ons leven.
Helaas heeft onze roze bril, in sommige situaties, ook nadelen. We overschatten niet alleen onze invloed op positieve gebeurtenissen; we doen dit ook in trieste situaties. Dat ik denk dat mijn belletje, of beter gezegd: het gebrek daaraan, enige invloed heeft gehad op de keuze van Richard, is uiteraard een grove overschatting van mijn eigen invloed. Dat is voor mij, als relatieve buitenstaander, redelijk makkelijk in te zien. Heel anders zal dat zijn voor vrienden en familie. Zij zullen beslist met vragen zitten. Ongetwijfeld zullen zij zich afvragen of ze iets hadden kunnen doen, wellicht iets over het hoofd hebben gezien, iets hadden moeten zeggen, of juist niet. Dat is heel logisch. Maar, hopelijk zullen ook zij, op den duur, inzien dat zelfs hun invloed op Richard zijn keuze waarschijnlijker beperkter is geweest dan ze nu wellicht denken.
Ik hoop dat Richard de rust heeft gevonden die hij blijkbaar zocht en wens zijn familie, vrienden en collega’s heel veel sterkte met dit onmetelijke verlies.
